Sayburç mevkiinde, Sayburç’un batısında, tarihî Kervan Yolu (İpek Yolu) güzergâhı üzerinde bulunan Büyük Çamdere Şehitliği ve içinde yer alan Evliya Türbesi, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Yerel hafızaya göre bölgede yaklaşık 300 şehit mezarı bulunuyor; fakat bu mezarların büyük kısmı bugün kaybolmuş ya da belirsizleşmiş durumda.
Anlatılara göre Sayburç, 1750’lerde kasaba iken eşkıya saldırılarıyla harabeye dönmüş, halk göç etmiş; bölge 1950’lerde yeniden iskân edilmiştir. Bugün ise hem doğal hem de beşerî etkenlerle şehitlik hızla yok olmaktadır.
Sözlü tarihe göre, şehitlikteki Evliya Türbesi (ziyaret), Osmanlı ordusunun kervan yolu üzerinde pusuya düşürülen birliğinin komutanına aittir. Yerel hafıza ayrıca mezarlardan birinin Binbaşı Mahmut adlı bir subaya ait olduğunu aktarmaktadır.
Birkaç yıl önce bölgede keklik avına çıkan, köy dışından bir avcı, şehitlik sınırları içinde taşları söküp gizlenmek için küçük bir kulübe yapmaya çalışırken gümüş bir sikke ve paslı bir demir parça buldu. Avcı, bu buluntuların bir şehit mezarına ait olabileceğini fark etti çünkü taşların altında mezar sınırlarını andıran düzenlemeler vardı. Avcının kendi tespitine göre sikke Sultan Reşad (Mehmed V, 1909–1918) dönemine ait; demir parçanın ise o dönemde kullanılan bir çakmaktı.
Buluntuların şehitlik sınırları içinde ortaya çıkması, yerleri artık kaybolmuş çok sayıda mezarın varlığını işaret ediyor. Bu durum, alanın arkeolojik ve tarihsel önemini daha da artırıyor.
Bölge halkı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Şanlıurfa Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ve ilgili tüm yetkililere çağrıda bulunuyor:
Şehitlik ve içindeki Evliya Türbesi’nin acilen tescillenip koruma altına alınması,
Alanın haritalanarak envanter çalışmasının yapılması,
Bağımsız numismatik, arkeoloji ve tarih uzmanlarının saha araştırması başlatması.
Ayrıca halk, tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı, Prof. Dr. Tufan Gündüz, Prof. Dr. Ahmet Taşağıl ve Prof. Dr. Suat Vural başta olmak üzere konunun uzmanlarını bölgeye davet ederek, şehitliğin tarihî bağlamının akademik düzeyde ortaya konmasını istiyor.
Kamu çağrısı: Eğer avcının tespitleri doğrulanırsa, Sayburç Büyük Çamdere Şehitliği Osmanlı’nın son dönem askerî izlerini taşıyan, bölgesel ve ulusal düzeyde değerli bir kültürel miras niteliği kazanacaktır. Fakat müdahale edilmezse, bu miras bir nesil içinde tamamen yok olacaktır.