Cennet hurması, diğer adıyla Trabzon hurmasının şu an tam da mevsimi. İçerdiği yüksek miktarda C vitamini, antioksidanlar ve lif vücudu hastalıklara karşı koruyor, sindirim sorunlarına iyi geliyor, kalp ve damar sağlığını destekliyor, kansızlığa iyi geliyor. Ancak bu besleyici meyve tüketim hataları nedeniyle çok ciddi sağlık sorunlarına da neden olabiliyor.
Peki nasıl oluyor da bu kadar sağlıklı bir meyve mide delinmesi, bağırsak düğümlenmesi gibi hayati tehlike taşıyan hastalıklara neden olabiliyor? Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Vedat Göral ile 8 soruda cennet hurması tüketiminde dikkat edilmesi gerekenler...
AŞIRI TÜKETİMİNDEN KAÇININ
1. Lif oranı oldukça yüksek bu meyvenin aşırı tüketimi, hangi sağlık sorunlarına yol açabilir?
Vedat Göral: Hurma çok lezzetli ve oldukça yararlı bir meyvedir. Hurma, birçok sağlık faydası olan çok yönlü bir meyvedir. Vitamin, antioksidan ve lif içerirler. Ölçülü olarak tüketildiğinde sağlığı iyileştirebilir.
İnsanlar tek seferde çok fazla hurma yememeye dikkat etmelidir, çünkü aşırı miktarda hurma tüketmek olumsuz etkilere neden olabilir. Fazla yendiği takdirde midede bezoar, alerjik reaksiyonlara neden olabilir.
Bezoar, mide tıkanıklığına yol açabilen, sindirilmemiş, yumak halinde sert bir kitledir. Büyük miktarlarda hurma tüketimi, bezoar oluşumuna neden olabilir. Diospirobezoar olarak bilinen bir bezoar alt türü, hurmalara özgüdür, ancak nadirdir.
Hurmalara karşı alerjik reaksiyonlar yaygın değildir, ancak ortaya çıkabilir. Hafif alerji belirtileri arasında kaşıntılı cilt, burun akıntısı veya mide ağrısı sayılabilir. Ancak, bazı kişilerde, hurma alerjisinin anafilaktik şoka yol açması da mümkündür.
AÇKEN TÜKETMEYİN
2. Bu meyvenin özellikle aç karna tüketilmesi riskli mi?
Vedat Göral: Açlıkta, yüksek mide asidi seviyeleri, sindirim sisteminde bitkisel kaynaklı kitlelerin (bezoar) oluşma riskini artırabileceğinden, ayrıca hazımsızlık, karın ağrısı, şişkinlik hissine neden olacağından, aç karnına hurma yemekten kaçının. Tüketiminizi günde bir veya iki orta boy hurma ile sınırlayın. Mümkünse yemekten 1-2 saat sonra tüketin.
OLGUNLAŞMAMIŞ HURMALAR ÇOK DAHA RİSKLİ
3. Hurma, mide taşları (bezoar) oluşumunu nasıl tetikliyor? Bağırsak delinmesi, ülser ve mide delinmelerine neden olur mu?
Vedat Göral: İçeriğinde yüksek oranda “tanen” ve çözünmeyen lif (selüloz) bulunur. Cennet hurması, tanen adı verilen doğal polifenollerden çok zengindir. Mide asidiyle temas ettiğinde bu tanenler “yoğunlaşır ve pıhtılaşır”; bu kimyasal süreçte proteinlerle ve bitkisel liflerle birleşip yapışkan bir kitle oluşturur. Bu kitle, mide boşalması yavaş olan kişilerde (örneğin diyabetiklerde veya mide ameliyatı geçirenlerde) sindirim sisteminde ilerleyemez ve giderek taşlaşır.
Olgunlaşmamış cennet hurmasında yüksek oranda çözünmeyen tanen (özellikle shibuol) bulunur.
Bu tanenler mide asidi (HCl) ile temas ettiğinde polimerleşir yani kimyasal olarak birleşip yapışkan bir reçine oluşturur. Cennet hurması çözünmeyen selüloz ve pektin bakımından çok zengindir. Bu lifler mide sıvısında şişer ama çözünmez.
Eğer tanenle birleşirse, jelatinimsi bir ağ oluştururi tıpkı epoksi reçine gibi katılaşır. Bu da bezoarın çekirdeğini oluşturur.
Bu jel benzeri madde, mide içinde liflerle ve diğer besin artıklarıyla birleşir → zamanla sert, elastik olmayan bir kitleye dönüşür.
Bu kitle mide kaslarının hareketiyle parçalanamaz hale gelir → mide çıkışında takılı kalır → bezoar (mide taşı) oluşur.
Olgunlaşmamış (buruk) cennet hurması çok daha risklidir. Olgunlaşmamış meyvede çözünmeyen tanen miktarı çok yüksektir. Bu nedenle “ağzı buruşturan” tat, aynı zamanda mide içinde pıhtılaşma eğiliminin bir göstergesidir. Bu tanen, mide asidiyle birleştiğinde, fitobezoar adı verilen mide taşını başlatır. Başlıca komplikasyonları:
Ülser oluşumu:
Bezoar mide duvarına mekanik sürtünme ve basınç uygular. Bu etki zamanla mide mukozasında erozyon ve ülser gelişimine neden olur. Ülser derinleşirse kanama (hematemez, siyah dışkı) görülebilir.
Mide delinmesi (gastroperforasyon)
Eğer ülser ilerler veya bezoar çok sert/keskin yapıdaysa, mide duvarında nekroz (ölüm) ve delinme gelişebilir. Bu durumda mide içeriği karın boşluğuna sızar → peritonit (karın zarı iltihabı) ortaya çıkar.
Belirtiler: aniden başlayan şiddetli karın ağrısı, sert karın, ateş, kusma.
Bu tablo hayati tehlike taşır ve acil cerrahi gerektirir.
Bağırsak tıkanması (ileus) veya delinmesi
Büyük fitobezoarlar mideyi geçip ince bağırsağa ilerleyebilir.
Özellikle ileum (ince bağırsağın son kısmı) dar olduğu için burada tıkanıklık olur.
Basınç uzun sürerse bağırsak duvarı kan akımını kaybedip zayıflar, sonunda delinme (perforasyon) gelişebilir.
Bu da bağırsak içeriğinin karına sızması ve sepsis (kan zehirlenmesi) riski doğurur.
