Şanlıurfalı fotoğraf sanatçısı İmam Aslan Bozanoğlu tarafından fotoğraflanan Hz. İsa'dan önce Şemsiler tarafından güneşe tapmak için yapıldığı iddia edilen, daha sonra da kilise ve camii olarak kullanılan tarihi yapı, Viranşehir'e 20 kilometre mesafede Akkese köyünde yer alıyor.
Araştırmacı Mehmet Ali Basık’a göre dünyasının ilk kilisesinin olduğunu, Hz. İsa (a.s.)'ın havarilerinin bu bölgeye geldiklerinde güneşe tapan insanları bir olan Allah'a davet etti.
Kilisenin tavanında bulunan ve taşa kabartma olarak işlenen çentikli haçın (100x150 cm) tek bu kilisede olduğuna dikkat çeken Araştırmacı Mehmet Ali Basık’a, güneşe tapanlar için ibadet merkezi, kilise ve caminin bir arada olduğu ender örneklerden biri mekan olduğunu söylüyor.
Araştırmacı Mehmet Ali Basık yazışmaları sonucu kilisenin sit alanı olarak belirlendiğini, ama gerekli ilginin henüz gösterilmediğine değinerek kilisenin ilk etapta korunmaya ihtiyaç duyduğunu ve çevresindeki kazılar ile tüm tarihinin ortaya çıkarılması gerektiğini belirtti.
Araştırmacı Mehmet Ali Basık "Bu ibadet merkezi ilçemiz için çok önemli bir yapıya sahiptir. Şimdi bile ilçemizde farklı dinlere ait insanlar yaşamaktadır. Bu tarihi yapıt milattan önce Yezidiler tarafından ibadethane (halen Viranşehir'de Yezidiler yaşamaktadır), Hz. İsa döneminde kilise ve Abbasiler döneminde ise camii olarak faaliyet göstermiştir. Oysa bu tarihi yapıt şimdi çobanlar tarafından yakılan ateş ile içi isle kaplanmış, hayvanlar tarafından barınak olarak kullanılıp pisletilmektedir. Bu tarihe saygısızlığa birilerinin artık 'dur' denmesinin zamanı gelmiştir." dedi.
İlk önce Şemsiler tarafından kullanılan tapınağın kalker kayalıklara oyularak yapıldığını belirten Basık, "Tapınakta bulunan tavus kuşları tapınağın belli bir sürede Yezidiler tarafından kullanıldığını göstermektedir. Daha sonraları M.S. 1. yüzyılda ise Romalılar tapınağı genişleterek kilise haline getirmiştir. Hristiyanlığın ilk döneminde yapılan bu kilise dünyanın ilk kilisesidir.
Kilise aynı zamanda manastır olarak kullanılmış olup sayısız bilgin yetiştirmiştir. Bunlardan biri de o dönemde Kaya kilisesinde inzivaya çekilen ve Viranşehir'de doğup eğitim alan Yakup Bardana'dır. Yakup Bardana dünyadaki ilk evrensel metropolit olup dağılmakta olan Hristiyanlık dünyasını bir araya toplamıştır. 750'lerde Abbasiler de burayı cami olarak kullanmak için kilisenin güney kısmında mihrap yapmış ve cami olarak kullanılmıştır." ifadelerini kullandı.
